Διάλεξη David Reich και η μεγαλύτερη έρευνα του 2022

Ο νούμερο ένα γενετιστής παγκοσμίως David Reich θα δώσει μια διάλεξη στις 12 Ιουλίου συζητώντας την επερχόμενη έρευνα που διεξήγαγε το εργαστήριό του στο Χάρβαρντ με τίτλο "The Genetic History of the Southern Arc: A Bridge between West Asia & Europe" (λινκ: https://iias.huji.ac.il/event/david-reich-lecture)

Περίληψη: 

We present an integrative genetic history of the Southern Arc, an area divided geographically between West Asia and Europe, but which we define as spanning the culturally entangled regions of Anatolia and its neighbors, in both Europe (Aegean and the Balkans), and in West Asia (Cyprus, Armenia, the Levant, Iraq and Iran). We employ a new analytical framework to analyze genome-wide data at the individual level from a total of 1,320 ancient individuals, 731 of which are newly reported and address major gaps in the archaeogenetic record. We report the first ancient DNA from the world’s earliest farming cultures of southeastern Anatolia and northern Mesopotamia, as well as the first Neolithic period data from Cyprus and Armenia, and discover that it was admixture of Natufian-related ancestry from the Levant—mediated by Mesopotamian and Levantine farmers, and marked by at least two expansions associated with dispersal of pre-pottery and pottery cultures—that generated a pan-West Asian Neolithic continuum. Our comprehensive sampling shows that Anatolia received hardly any genetic input from Europe or the Eurasian steppe from the Chalcolithic to the Iron Age; this contrasts with Southeastern Europe and Armenia that were impacted by major gene flow from Yamnaya steppe pastoralists.

In the Balkans, we reveal a patchwork of Bronze Age populations with diverse proportions of steppe ancestry in the aftermath of the ~3000 BCE Yamnaya migrations, paralleling the linguistic diversity of Paleo-Balkan speakers. We provide insights into the Mycenaean period of the Aegean by documenting variation in the proportion of steppe ancestry (including some individuals who lack it altogether), and finding no evidence for systematic differences in steppe ancestry among social strata, such as those of the elite buried at the Palace of Nestor in Pylos.

A striking signal of steppe migration into the Southern Arc is evident in Armenia and northwest Iran where admixture with Yamnaya patrilineal descendants occurred, coinciding with their 3rd millennium BCE displacement from the steppe itself. This ancestry, pervasive across numerous sites of Armenia of ~2000-600 BCE, was diluted during the ensuing centuries to only a third of its peak value, making no further western inroads from there into any part of Anatolia, including the geographically adjacent Lake Van center of the Iron Age Kingdom of Urartu. The impermeability of Anatolia to exogenous migration contrasts with our finding that the Yamnaya had two distinct gene flows, both from West Asia, suggesting that the Indo-Anatolian language family originated in the eastern wing of the Southern Arc and that the steppe served only as a secondary staging area of Indo-European language dispersal. The demographic significance of Anatolia on a Mediterranean-wide scale is further documented by our finding that following the Roman conquest, the Anatolian population remained stable and became the geographic source for much of the ancestry of Imperial Rome itself.

Σε τρία σημεία θα σταθώ μέχρι να δημοσιευτούν οι έρευνες (όπου σύμφωνα με πληροφορίες θα είναι συνολικά τρεις).

 

Το πρώτο είναι πως φαίνεται να δικαιώνεται ο καταξιωμένος γλωσσολόγος T. Gamkrelidze που το 1988 δημοσίευσε το έργο του για το πως οι Ινδο-Ευρωπαϊκές γλώσσες, δηλαδή ο κοινός τους γλωσσικός πρόγονος, πρωτοεμφανίστηκε κάπου στα ανατολικά της σύγχρονης Αρμενίας και βορειοδυτικού σύγχρονου Ιράν, νότια του Καυκάσου [Gamkrelidze & Ivanov, 1988]. Κάτι παρόμοιο είχε αναφέρει η επίσης γλωσσολογική δουλειά του Bouckaert et al 2012, των Gray & Atkinson το 2013, και η αρχαιοβιολογική δουλειά των Krause & Trappe (νομίζω το 2019). Υπήρχαν αρκετές ενδείξεις για τη γλωσσολογική κοιτίδα (urheimat) των ΙΕ γλωσσών να βρίσκεται στο ΒΔ Ιράν, τώρα φαίνεται να επιβεβαιώνονται και πλέον αυτή η θεωρία να γίνεται η κυρίαρχη και καλύτερα εμπεριστατωμένη (και όχι απλά μια υπόθεση όπως μέχρι στιγμής όλες οι θεωρίες πάνω στο θέμα).

Το δεύτερο σημείο στο οποίο θα σταθώ αφορά τους Μυκηναίους.

        Επιβεβαιώνοντας την έρευνα σταθμό του Λαζαρίδη (μέλος της ομάδας του Reich στο Χάρβαρντ) για τους Μινωίτες και τους Μυκηναίους [Lazaridis, 2017], μας λέει πως το ποσοστό steppe DNA στους Μυκηναίους είναι χαμηλότατο, κάποιοι μάλιστα δεν έχουν καθόλου, και δεν υπάρχει γενετική διαφορά μεταξύ αριστοκρατίας και απλού λαού. Το ακόμα περισσότερο ενδιαφέρον εδώ είναι να δούμε αν κάποιο από τα καινούρια δείγματα από την Ανατολία της εποχής του Χαλκού είναι αυτά που επηρέασαν πρώτα τους Μινωίτες εισάγοντας DNA από αγρότες του Νεολιθικού Ιράν (σε μορφή 50% Ιράν και 50% Ανατολία στο περίπου, όχι 100% Ιράν), και αργότερα τους Μυκηναίους, υπήρξαν δηλαδή δύο "εισαγωγές". Αυτό έχει παρατηρηθεί στον Lazaridis 2017 αλλά και στον Clemente 2021.

        Κάτι άλλο ενδιαφέρον είναι οι Μυκηναίοι χωρίς steppe DNA. Αυτοί θα είναι ακριβώς όπως και οι Μινωίτες; Ήδη ξέρουμε πως οι Μυκηναίοι αντλούν τα 2/3 του DNA τους από τους Μινωίτες, αλλά και πως τόσο στους Μινωίτες όσο και στους Μυκηναίους υπήρχε γενετική επιρροή από την Ανατολία, πρώτα στους Νεολιθικούς αγρότες στην Ελλάδα και το Αιγαίο οι οποίοι έγιναν στη συνέχεια Μινωίτες, και μετά στους Μινωίτες που έγιναν Μυκηναίοι (συν και μια τρίτη μικρή πηγή DNA, πιθανότατα από τα Βαλκάνια της εποχής του Χαλκού). Αυτοί οι Μυκηναίοι χωρίς steppe DNA λοιπόν θα έχουν δεχθεί μόνο το πρώτο κύμα/πηγή από την Ανατολία ή και το δεύτερο; Αν έχουν δεχτεί και το δεύτερο, τότε το steppe DNA στους Μυκηναίους προέρχεται αποκλειστικά από τα Βαλκάνια; Μένει να το δούμε.

 

Το τρίτο είναι πως πιθανότατα έχουμε επιτέλους μια εξήγηση για την πορεία εξάπλωσης των Ινδο-Ιρανικών γλωσσών. Αυτό επηρεάζει και την Ελληνική γλώσσα. Τα Ελληνικά είναι πιο κοντά στα Αρμένικα και σε περισσότερο βάθος, βάσει της Greco-Aryan γλωσσολογικής θεωρίας (σημείωση: Aryan=Iranian), τα Ελληνικά, Αρμένικα, Ιρανικά και Ινδικά κατάγονται από έναν κοινό γλωσσικό πρόγονο.

        Πως σχετίζονται αυτά με το DNA, θα ρωτήσει κανείς. Απλό. Μέχρι στιγμής υπήρχε η θεωρία πως τις Ινδο-Ιρανικές γλώσσες τις εισήγαγαν στο Ιράν και την Ινδία οι στεππικοί πληθυσμοί Sintashta και Andronovo, οι οποίοι προέρχονταν από την Corded Ware culture στη Βόρεια Ευρώπη (Βαλτική, Πολωνία και Δανία), η οποία με τη σειρά της κατάγεται από πληθυσμούς στην Ποντιακή-Κασπιανή στέπα, στα βορειοδυτικά της Μαύρης Θάλασσας (Εύξεινος Πόντος). Δεν ήταν ακριβώς ίδιοι με την Corded Ware αυτοί οι πληθυσμοί καθώς είχαν περισσότερο DNA από τους νεολιθικούς αγρότες της Ευρώπης (οι οποίοι ως επί το πλείστον προέρχονταν από Νεολιθικούς αγρότες της Ανατολίας), είχαν κάπου 33-40% DNA από αυτούς ενώ οι πληθυσμοί της Corded Ware κάπου 25-30%. Η θεωρία λοιπόν λέει πως οι Sintashta και Andronovo μετανάστευσαν πίσω στη στέπα ως νομάδες, όπως και πράγματι έγινε, αλλά καθώς έφτασαν στην Κεντρική Ασία, μετά μετανάστευσαν νότια, στην Ινδία, αναμείχθηκαν με τους εκεί πληθυσμούς και πολιτισμούς (Indus Valley Civilizations ή IVC για συντομία, και Bactria-Margiana culture που λέγεται και BMAC, αμφότεροι με καταγωγή ως επί το πλείστον από αγρότες του Νεολιθικού Ιράν) και εισήγαγαν τις Ινδο-Ιρανικές γλώσσες στην περιοχή, τις οποίες υποτίθεται μιλούσαν οι ίδιοι.

        Όταν όμως ο Reich εξέτασε αυτή τη θεωρία (βλ. David Reich - "Ancient DNA Suggests Steppe Migrations Spread Indo-European Languages"), βρήκε πως οι Sintashta και Andronovo δεν μετανάστευσαν ποτέ οι ίδιοι στην Ινδία, και το steppe DNA εκεί προέρχεται από διαφορετική πηγή. Η πηγή αυτή φαίνεται να προέρχεται από την Κεντρική Ασία και φέρει steppe DNA, όμως χρονολογείται πολύ αργότερα από την Rigveda και την Ινδο-Ιρανική γλώσσα γενικότερα. Που σημαίνει πως δεν προήλθε από αυτούς.

        Τα Ελληνο-Ιρανικά λοιπόν (εξελληνισμός του όρου Greco-Aryan) φαίνεται πως ομιλούνταν κοντά στο βόρειο Ιράν κατά την πρώιμη-μέση εποχή του Χαλκού (Early-Middle Bronze Age) και να έφτασαν στην Ελλάδα μέσω ενός πληθυσμού από την Ανατολία από τον οποίο κατάγονται εν μέροι οι Μυκηναίοι, οι οποίοι είναι κατά βάση Μινωίτες + επιρροή από την Ανατολία + μια μικρότερη επιρροή από τα Βαλκάνια εκείνης της περιόδου. Περισσότερα γι' αυτό όμως αργότερα.

        Αυτή η γλωσσική επιρροή μπορεί μάλιστα να συνέβη δύο φορές, μία με το σχηματισμό των Μυκηναίων (Μυκηναϊκά Ελληνικά) και μία με τους Μινωίτες. Η γλώσσα που μιλούσαν οι Μινωίτες δεν είναι γνωστή (όχι ακόμα) και δεν ξέρουμε αν είναι ή δεν είναι Ινδο-Ευρωπαϊκή, κάποιοι γλωσσολόγοι όμως θεωρούν πως είναι μια ΙΕ γλώσσα από την Anatolian οικογένεια. [Palmer 1965, Davis 1967, Finkelberg 1990/1991, Brown 1992/1993]

        Αυτό θα μπορούσε να συμβεί αν η Μινωική γλώσσα αποτελεί ένα από τα παρακλάδια των Anatolian γλωσσών, των οποίων ο γλωσσικός πρόγονος διαχωρίστηκε από την πρωτο-ΙΕ γλώσσα που βρισκόταν στο Βόρειο Ιράν, το οποίο είναι κοντά στην επικράτεια των Χιττιτών (Hittites) οι οποίοι μιλούσαν μια ΙΕ γλώσσα, και μάλιστα την αρχαιότερη καταγεγραμμένη ΙΕ γλώσσα. Ενδέχεται λοιπόν έναν πληθυσμός σχετιζόμενος με τους Χιττίτες, αν όχι απόγονοί τους τότε σίγουρα με κοινούς προγόνους (περίπου 50% αγρότες Νεολιθικής Ανατολίας και 50% αγρότες Νεολιθικού Ιράν), ή και τα δύο (εν μέροι κοινοί πρόγονοι + κάποια πρόσμιξη), επηρέασε τόσο γενετικά όσο και γλωσσικά τους Νεολιθικούς αγρότες από την Ανατολία οι οποίοι ήταν εγκατεστημένοι σε Αιγαίο, Κρήτη και την υπόλοιπη Ελλάδα ήδη από τη Νεολιθική εποχή, και από αυτήν την επιρροή σχηματίστηκαν οι Μινωίτες οι οποίοι είχαν και κάπου 10-15% Neolithic Iran DNA. Ίδιο DNA με τους Μινωίτες είχαν και οι Κυκλαδίτες της εποχής όπως βρήκε ο Clemente 2021.